Kazanım: Mikroorganizmaları ve genel özelliklerini bilir.
Yapılarına göre mikroorganizmaları, ökaryot mikroorganizmalar, prokaryot mikroorganizmalar ve virüsler olmak üzere üç büyük grupta toplamak mümkündür.
1. Ökaryot (Eucaryotic) Mikroorganizmalar : Bu grupta, hücre yapıları bakımından bitki ve hayvan hücreleri ile benzerlik gösteren mikroorganizmalar yer alır. Bunlara gerçek çekirdekli anlamına gelen ökaryot adı verilmiştir. Başlangıçta mikroorganizmaları bitkiler ve hayvanlar âlemi dışında ayrı bir evren olarak göstermek için kullanılan protista terimi, günümüzde ökaryotik mikroorganizmalar için kullanılmaktadır. Algler (su yosunları), protozoonlar ve mantarlar bu grupta yer alır.
Ökaryot mikroorganizmaların hücre yapısı
1.a. Algler: Algler, prokaryotik (basit yapılı canlılar) ve ökaryotik (gelişmiş canlılar) olmak üzere iki ayrı sınıfa dâhil edilebilir. Prokaryotik algler gerçek nukleusları (hücre çekirdeği) olmadığından ökaryotik alglerden ayrılır. Ökaryotik algler içinde yer alan kırmızı alglerin çoğu denizlerde yaşar ve renkli fikoeritrin pigmentiyle karakterizedir. Bazı türlerin hücre duvarlarında kalsiyum karbonat depolanır. Bu türün bazılarının pektin yapılı hücre çeperlerinden agar agar adı verilen jel elde edilir. Besin ve ilaç endüstrisinde kullanılan türleri de vardır.
Ökaryotik algler içinde yer alan kahverengi algler ya da esmer su yosunları ise 30 metreye ulaşabilen boylarıyla en iri yapılı alglerdir; ancak, tropik denizlerde bulunan türlerinden bazıları, mikroskobik boylarda da olabilir. Kayalık sahillerde, sıklıkla soğuk ve ılıman sularda yaşar.
1.b. Protozoonlar: Protozoonlar; serbest ya da parazit olarak yaşayan, değişik boyut ve şekillerdeki mikroorganizmalardır. Hücre zarı, kromozomları içeren bir hücre çekirdeği, mitokondriler ve endoplazmik retikulum gibi organellere sahiptir. Bunların dışında, bazı ilave metabolik organelleri ve psödopodlar (yalancı ayaklar), kamçılar gibi hareket organelleri vardır. Parazit protozoonların çoğu, içlerinde evrim geçirerek şekil değiştirip çoğaldıkları artropodalarla taşınırlar.
1.c. Mantarlar: Mantarlar, ökaryot hücreler olup genellikle tek hücrelidirler; bazıları çok hücreli bitki ve hayvan hücrelerine benzer. Belirgin bir çekirdek, çekirdekçik, çekirdek zarı sitoplazma, mitokondri, golgi aygıtı, endoplazmik retikulum, sterol ve kitinli (chitin: bazı böceklerin vücudunu örten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir hücre duvarı bulunur. Fotosentez yapamaz. Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında, insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır. Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa, mikoz adı verilir. Mantarların üremesini sağlayan yapılara, mantar sporu adı verilir. İşlevleri, bakteri sporlarından farklıdır çünkü bakteri sporları üreme organeli olmayıp bakterinin dirençli şekilleridir.
Mantarlar iki çeşit spor oluşturur:
- Eşeyli spor: Hücre çekirdekleri arasında birleşmelerle oluşan sporlara eşeyli spor denir.
- Eşeysiz spor: Hücre çekirdekleri arasında birleşme olmaksızın tomurcuklanma yoluyla oluşan sporlara eşeysiz spor denir. Mantarların çoğu bu yolla ürer.
- Küfler: Özel yapıya sahip, kompleks, çok hücreli ipliksi, pudra veya kadife görünümünde mikroorganizmalardır. Küflerin oluşturduğu ipliksi yapılara hif, hif yığınlarına da micellum denir. Micellum üzerinde, üreme organelleri olan sporlar yer alır. Tüm mantar vücuduna thallus, hifi tek tek hücrelere bölen enine duvarlara, septum denir. Bazı küflerden çeşitli ürünler (organik asit, antibiyotik gibi.) elde edilebilir.
- Mayalar: Tek hücreli, oval ya da yuvarlak, krem kıvamında maya kokusunda bakterilerin görünümüne benzeyen mikroorganizmalardır. Bazı mayalardan ekmek, sirke gibi besin yapımında faydalanılır.
